Apraksi nedir?

Apraksi, kaslarda herhangi bir rahatsızlık olmamasına rağmen hareketleri planlama, yürütme ve motor becerileri sıraya dizmeyi etkileyen nörojenik bir rahatsızlıktır. Apraksi, oral bölgelerde ya da uzuvlarda ortaya çıkabilir. Yetişkinlik ve çocukluk dönemlerinde görülebilir. Yetişkinlerde inme, kafa travması gibi nedenlerle sonradan ortaya çıkabilmektedir. Apraksinin türleri bulunmaktadır.

Sözel apraksi (konuşma apraksisi veya sözel dispraksi), konuşmayı sağlayan organları programlamayı ve konuşma seslerini üretmek için gerekli kas hareketlerini hızlı bir biçimde art arda dizme becerisini etkiler. Oral apraksi ise konuşma için kullanılan ağız hareketlerini (örn. Üfleme, dudakları yalama gibi) yerine getirmede yaşanan zorluklardır. Motor apraksi, tüm vücut veya el hareketlerinin programlanmasıyla ilgilidir. Çocuklardaki konuşma apraksisi, gelişimsel sözel dispraksi, gelişimsel konuşma apraksisi veya verbal dispraksi olarak isimlendirilebilir. Bu şekilde çocukta konuşma için gerekli motor planları yürütme ve formülleştirmedeki güçlüklerden kaynaklanan ciddi düzeyde artikülasyon (sesletim) hataları görülebilir. Görülen artikülasyon hataları tutarsızdır. Oral motor hareketleri otomatik olarak yapabilirken bu hareketleri konuşma için yapmakta zorlanabilir. Uzun sözcelerde daha çok hata görülür. Konuşmaya başlarken kem küm etme, konuşmanın hızında yavaşlama ve alıcı dil becerilerinde ifade edici dile göre daha iyi beceriler sergilediği görülür.

Gelişimsel dispraksi ise çocukluk döneminde algısal zorluklar kadar koordinasyon güçlüklerini de ifade etmek için kullanılmaktadır. Gelişimsel dispraksinin konuşma karakteristikleri gelişimsel konuşma apraksisindekine benzerdir.

Apraksi ve dispraksi arasındaki ayrımı yaparken dikkat edilecek nokta ‘a-‘ ön eki, bir becerinin olmamasını ifade etmede kullanılırken, ‘dis’ ön eki bir becerinin anormalliği ya da güçlüğünü ifade etmek için kullanılır. Bu nedenle, konuşma apraksisi konuşmanın olmaması şeklinde açıklanabilirken, dispraksi konuşmadaki güçlük olarak açıklanabilir.

Gelişimsel Dispraksi Nedir?

Dispraksi , doğuştan gelen nörolojik kökenli gelişimsel bir rahatsızlıktır.

Dispraksi kaslarla ilgili bir problem değil bir motor planlama bozukluğudur. Çocuk ne istendiğini anlar ancak kendini istenene uyduramaz.

Gelişimsel dispraksinin 3 tipi vardır.

-Oral

-Sözel ( verbal)

-Motor

Dispraksik çocukta biri yada bunların üçünün bir kombinasyonu görülebilir. Çeşitli düzeylerde olabilir.
Dipraksi gizli bir sorundur. Bu bozukluğa sahip çocuklar diğer çocuklar gibi görünür. Bir becerinin yapılması istendiğinde yaşadığı zorluk, sorunun farkına varılmasında ipucu verir.

Dispraksinin motor korteksin bölümlerinin olgunlaşamamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu bölümler mesajın vücuda tam olarak iletilmesini engeller.

Dispraksi nüfusun %10’unu etkiler ve %70’i de erkeklerde görülür.

Dispraksi zekayı etkilemez. Dispraksik çocuk orta yada orta üstü düzeyde bir zekaya sahiptir.

Davranış ve sosyal becerileri etkileyebilir. Spesifik bir öğrenme bozukluğudur.

 Oral Dispraksi Nedir?

Oral dispraksi, dil/dudak hareketlerini planlama ve oluşturmada örneğin emme, üfleme gibi becerileri yerine getirmedeki güçlüktür.

Bu dolaylı olarak konuşma ve yutma becerilerini de etkiler. Oral dipraksik bir çocuk dondurma yalama gibi becerilerde salyasını tam olarak kontrol edemeyebilir.

Sözel Dispraksi Nedir?

Sözel dispraksi, konuşma seslerini üretmek için gerekli olan hareketlere başlama, sıralama ve programlamada yaşanan bir konuşma bozukluğudur.

Sözel dispraksisi olan bir çocuk;

-İleri derecede anlaşılmaz bir konuşma sergiler,

-Sözcükleri basitleştirir (örn.araba için ‘aba’gibi),

-Tutarsız konuşma örüntüleri vardır,

-Sözcük içinde seslerin yerlerini değiştirir (örn;’top’—‘pot’ gibi),

-Sesleri çıkarırken aklı karışabilir ve çıkarmak istediği sesi dil dudak hareketiyle arayarak bulmaya çalışır,

-İfade edici dilde gecikme yaşayabilir,

-İletişim becerilerine yardımcı olan karmaşık bir jest sistemi kullanabilir,

-/Pa-ta-ka/ gibi sesleri ve bu gibi farklı hecelerden oluşan sözcükleri ardışık olarak söylemede güçlük çekebilir.

Motor dispraksi nedir?

Motor dispraksi, bireyin bir yönerge üzerine ya da kendi isteğiyle yaşına uygun becerileri koordineli ve rahatça doğru şekilde planlama sıralama ve yerine getirmede yaşadığı zorluktur.

Motor dispraksisi olan bir çocukta;

-Yeni becerileri öğrenmede,

-Hareketleri koordine etmede,

-El yazısında,

-Tutarlı performans göstermede,

-Yaşına uygun becerilerde,

-Öğrendiklerini genellemede,

-Zamanlama ve ritimde,

-Kuralları öğrenmede,

-Öğrenmenin hızında,

-Uzamsal organizasyonda,

-Problem çözmede,

-Uygun ipuçlarını kullanmada,

-Bir beceriyi yerine getirirken ihtiyaç duyulanları analiz etmede zorlukları olabilir.

HALİL KÖKEN

Özel Eğitim Uzmanı

Dip TES No:31004