Artı̇külasyon Bozukluğu ve Fonolojı̇k Bozukluklar

Çocuğunuzun Geleceğini Şansa Bırakmayın. 

Artikülasyon (sesletim) Nedir?

• Konuşma kullanılan seslerin çoğunluğu, akciğerlerden dışarıya doğru itilen havanın biçimlendirilmesiyle oluşur. Akciğerlerden itilen havanın ses tellerinin arasından geçerken oluşturduğu üfürümler, gırtlak, dil, çene, dişler, dudaklar, damak gibi oynak ve sabit yapıların devinimi ile şekillenerek konuşmada kullandığımız temel sesler meydana gelir.
• Ünlüler ve ünsüzler adını verdiğimiz bu sesler yan yana gelerek heceleri, kelimeleri, cümleleri oluşturur.
• Böylece, düşüncelerimizi konuşma seslerine dönüştürerek karşımızdaki kişiye aktarabiliriz.

Artikülasyon (sesletim) Sorunu Nedir?

Artikülasyon sorunu, genel olarak kişinin konuşmasında dinleyenler tarafından görmezden gelinemeyecek kadar farklı ve kabul edilemeyecek kadar aykırı söyleyiş biçimi olarak tanımlanır.

Sesletim sorunu olan kişi;

Sesleri- heceleri ya da kelimeleri yanlış üretir dinleyenler ne söylediğini anlayamaz.

Bazı durumlarda ise dinleyenler kelimenin kendisini anlamakta o kadar çok zorlanır ki; anlam ikinci planda kalır ve söyleyiş biçimi birinci plana çıkar. Dinleyenler kişinin ne söylediğini çözümlemek için aşırı bir çaba gösterirler.

Bu sorun halk arasında pelteklik olarakta bilinir.

Artikülasyon (sesletim) Sorunu Bebek Konuşması Gibi Midir?

Küçük çocuklar sesleri, heceleri, sözcükleri yanlış kullandıkları zaman konuşmaları "bebek konuşması" gibi algılanabilir.

Ancak ciddi sesletim sorunu olan büyük çocukların ve yetişkinlerin konuşmaları bebek konuşmasından oldukça farklıdır.

Bazı Artikülasyon Hataları Nelerdir?

Artikülasyon (sesletim) sorunlarında temel ölçütlerden birisi, bireyin hedeflediği sesi istediği / olması gerektiği biçimde söyleyememesidir. Çoğunlukla da kendi söylediği biçimin doğru söyleyiş biçimi olduğunu düşünür.

Artikülasyon (sesletim) hatalarının çoğunluğu şu üç kategoriden birine girer:

• Ses veya hece atlama ("Havuç" yerine "Avuç")
• Yerine ses kullanma ("Köpek" yerine "töpet")
• Sesi bozarak kullanma

ÖRNEK:

• Terapist: -Adın ne?                                                                           Terapist: -Adın ne?                   
• Çocuk: -Temal                                                                                    Çocuk: -Temal
• Terapist: -Temal mi?                                                                        Terapist: -Temal mi?
• Çocuk: -Evet Temal                                                                           Çocuk: -Hayır Temal

Farkındalık YOK!                                                                                Farkındalık VAR
İşitsel ayırt etme problemi var                                                     İşitsel ayırt etme problemi yok

Artikülasyon (sesletim) Sorunlarının Sebebi Nedir?

Sesletim sorunları,

• Serebral palsi
• Yarık damak dudak
• İşitme kaybı
• Ağız yapısı ile ilgili diğer sorunlar
• Diş sorunları

Gibi fiziksel nedenler sonucu gözlenir. Bununla birlikte birçok sesletim sorunu herhangi bir belirgin fiziksel sorun olmadan da ortaya çıkar. İşlevsel sesletim sorunları, konuşma seslerinin üretilmesine ilişkin kuralların (fonoloji) yanlış edinilmesi sonucu gerçekleşebilir.

Çocuklar konuşma seslerini çevrelerindeki konuşmaları dinleyerek öğrenirler. Bu öğrenme, hayatın çok erken döneminde başlar.

Eğer, bu önemli dönemde, çocukların kulakla ilgili sorunları sık oluyorsa, bazı konuşma seslerini öğrenmede başarısız olabilirler. İşitme kaybının türüne ve düzeyine göre konuşma da etkilenebilir.

Bütün Sesler Aynı Anda Mı Öğrenilir?

Bütün sesler aynı anda öğrenilmez. Sesler, art arda gelen bir sırayla öğrenilirler.

Bazı sesler, örneğin

• /p/
• /m/
• /b/

2-3 yaş civarında öğrenilirken, çeşitli nedenlerle diğer sesler örneğin,

• /s/
• /r/
• /l/ nin kazanılması sıklıkla okul çağına kadar tam anlamıyla tamamlanamayabilir.

Çocuğunuzun 4-5 yaşına gelmesine rağmen hala bebeksi telaffuzu varsa, Uzmandan yardım alınmalıdır.

Yetişkinlerdeki Sesletim Sorunlarına Yardım Edilebilir Mi?

Birçok sesletim sorunlarına kişinin yaşına bakılmaksızın yardım edilebilir.

• İşitme kaybı
• Ağız yapıları (dişler)
• Ne sıklıkla yardım aldığı
• Zekâsı ve
• İş birliği düzeyi

Gibi çeşitli etkenler de bu süreci etkiler.

Artikülasyon (sesletim) Sorunlarını Düzeltmek Önemli Midir?

Artikülasyon (sesletim) sorunlarını düzeltmek önemlidir. Bu durum çocuk ya da yetişkinin sosyal-duygusal-akademik ve/veya iş hayatını etkileyecek duruma gelmişse bu sorunun çözümü daha önemli hale gelir.

 Konuşmamız bizim bir parçamızdır. Yaşam kalitemiz, konuşmamızın yeterliliğinden etkilenir. Dolayısıyla sesletim sorunları acilen ele alınmalıdır. 

Anneler Babalar Çocuklarına Sesleri Doğru üretmeleri İçin Nasıl Yardımcı Olabilirler?

• İyi model olarak
• Konuşmasını bölmeyin ya da sürekli düzeltmeyin
• Arkadaş ve akrabalar da dahil olmak üzere kimsenin çocukla alay etmesine izin vermeyin
• Bunun yerine iyi bir model olun yanlış sesletilen kelimeyi doğru şekliyle ifade edin

Eğer çocuk

"Sayı güneş" derse

"Evet, sarı güneş, büyük sarı güneş bizi ısıtıyor" gibi tekrarlayarak düzeltin.

• Artikülasyon probleminde yaşanan problem, hece konumlarına göre farklılık gösterebilir. Örneğin /s/ sesi hece başında doğru üretilirken, hece içinde başka bir sese dönüşebilir. Veya hece sonunda hiç üretilmeyebilir. Böyle bir durum olduğunda kişiye "inadına söylemiyorsun" "bak biraz önce nasıl söyledin şimdi de söylersin" gibi tepkiler vermek uygun olmaz.
• En çok yapılan hatalardan biri de, çocukluk döneminde görülen, "bebeksi konuşma" diye adlandırılan durumun, çevre tarafından şirin görülüp pekiştirilmesidir.
  
  Örneğin; Çocuk: 'Anne bak tedi' derse, annesinin 'Tedi deymiş canım benim' şeklinde ifadesi, bu durumun pekişmesine ve tekrar aynı şekilde kullanılmasına neden olur. Çünkü pekiştirilen her davranış tekrar edilme eğilimindedir. Doğru tepki şöyle olmalıdır: 'Evet canım kedi, bak kedi...'
   
• Terapiler başladığında, her zaman hedeflenen sese odaklanın. Terapistinizin belirlediği doğrultuda ilerleyin.
  
   Sesi doğru kullandığını her gördüğünüzde pekiştirin.
   Sesi yanlış kullanırsa uygun aşama değilse eğer düzeltmeyin. Başlangıç aşamalarında sadece doğru model olun. Edinim çalışırken genelleme sürecinde düzeltme gerekebilir.

HALİL KÖKEN

Özel Eğitim Uzmanı

Dip TES No:31004