Çocuklarda dil gelişim evreleri nelerdir?

Dil gelişim evreleri, çocukların doğdukları andan itibaren sesler çıkarmaya ve kelimeleri kullanmaya başlama sürecidir.

Bütün çocuklar doğdukları zaman benzer sesleri çıkarırlar.

Sonrasında çevrelerindeki sesleri taklit etmeye başlarlar ve yavaş yavaş konuşma aşamasına gelirler.

Dil gelişim bir bütünlük içerir ve çocuğun gerçekleştirmesi gereken hedefler vardır.

Çocuk, bu hedefleri gerçekleştirdikçe konuşma becerileri gelişir ve tamamen konuşmayı söktüğünde süreci tamamlamış olur.

Dil gelişim evreleri genel olarak iki kategoriye ayrılır.

Bunlar konuşma öncesi dönem ve konuşma dönemidir.

Konuşma Öncesi Dönem (0-9 Ay)

Bebekler ilk doğdukları andan itibaren 9. aya kadar mırıldanma, gıgıldama gibi sesler çıkarırlar.

Bu sesler her bebek için evrenseldir. Konuşmaya başlamadan önce çıkardıkları bu sesler de belirli aşamalardan geçer.

Bu aşamalar şunlardır:

Yeni Doğan Dönemi (0-6 Hafta)

Bebekler ilk doğduklarında bilinçsizce yutma ve emme reflekslerinde bulunurlar.

Bu refleksler konuşmanın gelişim sürecinde ağız bölgesinde bulunan kasların gelişimi için oldukça önemlidir.

Yemek yemek gibi temel ihtiyaçlar karşılanırken bu refleksler sürekli olarak tekrarlanır. Bebek ağlama davranışı sergiler, konuşma sesi üretir ve ağız yüz yapılarının gelişimini sağlar.

Bebek, ihtiyaçlarının karşılanmasıyla ses ve mimik davranışlarını öğrenir.

Üçüncü haftadan itibaren bebek, artık ihtiyaçlarına göre ses tonunu değiştirmeyi öğrenir.

Artık ebeveynler, bebeğin neden anladığını algılamaya başlar.

Bebeğin emme refleksinin gelişmesi bu dönemde oldukça önemlidir çünkü emme ve yutma becerileri tamamen konuşmanın temelini oluşturur.

Bu sebeple bu dönemde bebek, bu reflekslerinin geliştirmesine yönelik davranışlar sergiler.

Gıgıldama Dönemi (6 Hafta-3 Ay)

Bebeğin ağlama sesi dışında çıkarmaya başladığı seslerdir.

Bu seslerle bebek kendini ifade etmeye başlar.

Bu evrede bebeğin ağız ve kas gelişimi devam eder.

Bebek, mutluluğunu ifade eden sesler çıkarmaya başlar.

İkinci aydan itibaren bebekler çıkardıkları sesleri fark etmeye başlar.

Fark ettikçe daha fazla ses çıkarmak ister. Mutlu olduğunda, bir şey istediğinde, üzüldüğünde farklı sesler çıkarmaya başlar.

Bu dönem neyi nasıl ifade edeceğini algıladığı dönemdir.

Mırıldama Dönemi (3-6 Ay)

Bu dönemde bebek ses çıkarma kontrolünü tamamen algılar.

Dil uzatma, dilini yuvarlama gibi refleksleri gelişir.

Bu becerilerin gelişmesi ses çıkarma yeteneğini de olumlu anlamda etkiler.

Bebek artık seslerin bilincindedir ve kendi çıkardığı sesi tekrar eder.

Kendi kendine konuşuyormuş gibi görünür.

Ünsüz ve ünlü sesleri çıkararak bunları tekrar eder, anlamaya çalışır.

İki heceli sözcükler oluşmaya başlar.

Ba-ba, ma-ma gibi tekrarlayan heceleri söylemeye başlar.

Mırıldanma Tekrarı Dönemi (6-9 Ay)

Konuşma öncesi dönemin son evresidir. Bebek artık ilgisini çeken sesleri tekrar etmeye başlar.

Bu dönemde bebeğin ağız hareketlerinde çeşitlilikler oluşur.

Aynı zamanda çıkardığı sesler çoğalır.

Bu dönemde bebek sessiz harflerin yanına sesli harfler ekleyerek sık sık tekrar eder. “b, d, p” harflerini çıkartmaya çalışır.

Bebeğin sosyal olarak kendini geliştirdiği dönemdir.

İnsanların konuşmalarına tepkiler verir, kızgınlık veya hoşnutluk seslerini ayırt etmeye başlar.

Konuşma Dönemi (9 Ay-6 Yaş)

Mırıldanmanın tekrarından sonraki dönemde bebek artık konuşma dönemine girer.

Konuşma döneminin de kendi içerisinde evreleri vardır.

Bu evreler sırasıyla şu şekildedir:

Ses Sözcük Dönemi (9-12 Ay)

Bebek bu evrede artık ses çıkarmaktan ve ses oyunlarından zevk alır. İnsan seslerini bilinçli bir şekilde taklit edebilir.

Mırıldanmaları tekrar ederken artık yavaş yavaş bu mırıldanmaların yetişkin sesine benzediği gözlemlenir.

12 aylık olduğunda genellikle bebeğin ilk kelimesini çıkarması beklenir.

Bebek artık jest ve mimiklerden anlar, konuşmaya hazırdır.

Tek Sözcük Dönemi (12-18 Ay)

Çocuk bu evrede konuşmaya hazırdır. Tepkilerden anlar haldedir.

Önceden rastlantısal çıkan sesleri artık bilinçli bir şekilde çıkarmaya başlar.

Anlamsız görünen heceler tutarlı ve doğru kullanılan hale gelir.

Özellikle 1-2 yaş aralığında konuşma becerilerinde tamamen artış olur.

Kullandığı kelimelere verilen tepkiye göre daha fazla kelime kullanmak için çabalar.

Bu dönemde çocuğunuz konuşmaya çalıştıkça olumlu tepkiler vermelisiniz.

Bu, onu heveslendirecek ve daha çok kelime kullanmasını sağlayacaktır.

Çocuklar bu dönemde tek kelime ile birçok şey anlatmaya çalışır.

Bu noktada konuşmalarını jest ve mimiklerle desteklerler.

Örneğin bir şey istediklerinde konuşmaya çalışırken bir yandan elleriyle işaret ederler.

Bu evrede çocuğunuzun oyuncaklarını isimlendirmeniz, eylemlerini ifade etmesini kolaylaştırır. Onu daha fazla konuşmaya heveslendirir.

İki kelimeli cümleler kurması kolaylaşır.

Bu dönemde çocukların alıcı dilleri gelişmiştir.

İki Sözcüklü İfadeler Dönemi (18-24 Ay)

Çocuklar bu dönemde yeni sözcükler kazanmaya başlar.

Kavram bilgileri gelişir.

Zaman içerisinde öğrendikleri bu kavramları ifade etmeye başlarlar.

Daha önceden öğrendikleri tek sözcüklerin yanına yeni öğrendikleri kelimeleri getirirler.

Örneğin öncesinde “baba” kelimesini öğrendiyse artık “baba gel, baba git” şeklinde cümleler kurmaya başlar.

Bu dönemde çocuklar öğrendikleri kelimeleri yalın halleriyle kullanırlar.

Şahıs veya çekim eki kullanmazlar. İkili kelimeler yan yana kullandıkça zaman içerisinde grameri öğrenmeye başlarlar.

Çocuklar genellikle bu aylarda iki sözcük kullansa da bazı çocuklarda üç sözcük kullandıkları da görülür.

İlk olarak birkaç sıfat, fiil ve bazı zamirleri kullanabilirler.

Üç ve Daha Fazla Sözcükle İfadeler Dönemi (2-3 Yaş)

İki kelime döneminde çocuklar daha fazla sözcük öğrenmek için uğraşırlar.

Artık yeni öğrendikleri sözcükleri ikili ifadelere ekleyerek konuşmaya başlarlar.

Bu dönemde çocuklar duygu ve düşüncelerini ifade ederken üç veya dört sözcüğü bir araya getirebilirler.

Sorulan basit sorulara cevap vermeye başlarlar.

Basit yönergeleri anlayarak tepki gösterebilir, cevap verebilirler.

Bu dönemde artık çocuklar öğrendikleri kelimeleri yan yana getirerek basit cümleler kurabilirler. Örneğin “çok büyük bardak” veya “anne çok acıktım” gibi basit cümleler oluşturabilirler.

Aynı zamanda çocuklar bu dönemde sıfat kullanımını arttırırlar.

Nesnelere veya kimselere öğrendikleri kelimeleri uydurabilirler.

Gramer Kurallarına Uygun Konuşma Dönemi (3-6 Yaş)

Dil gelişim evrelerinin son aşamasıdır.

Çocukların 3-4 yaş aralığında artık tamamen dil kelime hazneleri gelişir.

Öğrendikleri farklı kelimeleri esnek bir şekilde kullanmaya başlarlar.

Bu dönemde çocukların kullandığı cümle yapılarında ve kelimelerde değişiklik olur.

Konuşmayı tamamen gramer kurallarına uygun biçimde yapmaya çalışırlar.

3 yaşına geldiğinde çocuklar sorulan sorulara basit cevaplar verirler.

Aynı zamanda özne ve yüklem arasındaki ilişkiyi anlarlar.

Kurdukları cümlelerde buna dikkat etmeye başlarlar.

4 yaş dönemine geldiğinde çocuklar artık birçok şeyi merak eder ve sormaya başlar.

Bu doğrultuda çocukların çok soru sorduğu ve cevaplarını anlamak için çabaladığı görülür.

Çocuklar bu dönemde yaşıtları ile konuşmalarını arttırarak anlaşılır cümleler kurar.

Çok fazla bağlaç kullanmaya başlar.

Yaşadıkları olayları sırasıyla anlatmaya başlar ve her cümleyi bağlaçla birleştirmeye çalışır.

Sosyal etkileşimde konuşması giderek artar.

6 yaşına geldiğinde çocuklarda ortalama 2000 civarında kelime bilgisi vardır.

Artık gramer kurallarına uygun konuşabilir ve dinleyebilir.

Kelimeleri düzgün bir şekilde ifade etmeye çalışırlar.

Aynı zamanda çeşitli kelimeler kullanmaya çalışırlar.

HALİL KÖKEN

Özel Eğitim Ana Bilim Dalı                                                                                                                  

Özel Eğitim Uzmanı

Dip Tes No: 31004