Dopamin Nedir?

Kimyasal haberci olarak adlandırılan dopamin, beynin ödül sisteminde rol oynayan, hafıza, hareket, motivasyon, ruh hali, dikkat gibi hareketi kontrol etmekle ilgilenen, beyin nöronları tarafından salınan bir nörotransmiterdir.

Doğru oranda dopamine sahip olmak hem vücut hem de beyin için önem taşır.

Dopamin yaratıcılığımıza, odaklanmamıza, keyfimize ve zevk almamızda rol oynar. Bir başarı elde ettiğinizde, kendinizi iyi hissettiğinizde bunun sebebi dopamin hormonu salgılamanız olacaktır.

Çok az ya da çok fazla oluşu çeşitli nörolojik ve psikiyatrik sorunlara yol açabilir.

Dopamin Ne İşe Yarar?

Dopamin, zevk, memnuniyet ve motivasyon hissetmeyi sağlamaktan sorumludur.

Sinir sistemi vücudun ürettiği dopamini sinir hücreleri arasında mesaj göndermek için kullanır.

Bir şey başarıldığında kendinizi iyi hissediyor olma nedeniniz beyinde dopaminin dalgalanmasından kaynaklıdır. Dopaminin işlevleri şunlarla ilgilidir:

Hareket

Ödül ve motivasyon

Hafıza

Davranış

Dikkat ve uyarılma

Uyku

Öğrenme

Süt salgılama

Ayrıca, kan damarlarının gevşemesi ve büzülmesi, vücuttan tuz (sodyum) ve idrar atılımı, pankreastaki insülin üretimini azaltması, bağırsak (gastrointestinal) hareketleri yavaşlatması ve bağışıklık sisteminizdeki lenfosit aktivitesini azaltma işlevi de bulunur.

Düşük kan basıncı, kalbe yeterince kan pompalanmadığı, bazı septik şok vakaları gibi sorunları tedavi etmede de kullanılır.

Kan dolaşımına salınan dopamin savaş ya da kaç sendromunda da ufak rolü vardır. Savaş ya da kaça vücudun verdiği tepki tehlikeden kaçma ihtiyacıdır.

İyi hissetme hormonu olan dopamin verdiği zevk duygusu ile bir şeyleri yapmaya dair motivasyon kazandırır. Şeker tarzı abur cuburların nispeten yarattığı bağımlılığın sebebi de aslında dopamindir, çünkü bunlar dopaminin salınmasını tetiklerler.

Dopamin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Beyindeki dopamin seviyesini düşük olması dopamin eksikliği anlamına gelir.

Düşük dopamin seviyesine sahip olduğunuzda: yorgun, motivasyon kaybı, mutsuz, keyifsiz, hafızada gerileme, umutsuz ruh hali, uyku sorunu, konsantrasyon problemleri ve cinsel dürtüde düşüklük hissedebilirsiniz.

Bunların yanında dopamin eksikliği yaşayan kişilerde depresyon ile beraber olumsuz düşünceler ortaya çıkabilir ve mide problemleri yaşanabilir.

Dopamin Eksikliği Nelere Sebep Olur?

Düşük dopamin seviyesi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Parkinson hastalığı ve huzursuz bacak sendromu ile ilişkilidir.  Ayrıca hareket bozukluğu, alzheimer, huntington hastalığı ve depresyona da neden olabilir.

Dopamin semptomları etkilediği hastalıklara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Uzman doktordan görüş alarak doğru ve teşhis ile tedavi yöntemleri belirlenebilir.

Dopamin Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Dopamin beyin içerisinde doğal olarak üretildiğinden doğrudan bir takviyesi ya da tedavisi bulunmamaktadır. Dopamin eksikliğini dengelemek için şu yöntemlere başvurulabilir:

Folat, çinko ve B vitamininden zengin kuruyemişler

Egzersiz

Uyku düzenini iyileştirmek

Nefes egzersizleri ve meditasyon

Psikolojik destek

Masaj yaptırmak

Protein açısından zengin besinler tüketmek dopamin eksikliğini arttırabilir.

Dopamin Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?

Dopamin fazlalığı, beynin bazal gangliyon bölgesinde dopaminin artmasından dolayı ortaya çıkan bir durumdur.

Aşırı hareketli ve neşeli olması hali görülebilir.

Sürekli hareket etme isteği ve yüksek enerji

Sanrılar

Şizofreni

Bağımlılık

Duygusal değişimler

Uykusuzluk

Konsantrasyon ve odaklanma sorunları

Stres

İştah artışı

Aşırı kaygı

Yüksek cinsel dürtü

Empati duygusunun azalması

Uzun süreli kabızlık

Tikler ve istemsiz hareketler

Agresiflik ve sinirli olma hali

Dopamin Fazlalığı Nelere Sebep Olur?

Dopamin fazlalığı, eksikliğinde yaşandığı gibi sağlık sorunlarına neden olur.

Anksiyete görülmesinin yanında bağımlılığa sebep olarak kişiyi olumsuz etkileyebilmektedir.

Bununla beraber halüsinasyon görme, hareket etmede zorluk gibi durumlar da görülebilir.

Dopamin Düşüren Yiyecekler Nelerdir?

Dopamin fazlalığı yaşandığı durumlarda besinlerden yardım alarak, seviyeyi dengelemek mümkün olabilmektedir. Dopaminin azalmasında etkili olan besinler şu şekilde sıralanabilir:

Sarımsak

Kaju Fıstığı

Kuşkonmaz

Melisa Otu

Papatya çayı

Dopamin içeren ve dopamine destek olan besinler arasında kefir, yoğurt, peynir, balık eti, hindi eti ve tavuk eti yer alır. Bunun yanında muz, çilek, karpuz, kuru erik ve yaban mersini de dopamini dengeleyen ve mutluluk veren besinlerdendir. Bazı besinler ise dopamine doğrudan etki ederek ruh halinin düzenlenmesinde etkili olur. Bu besinler arasında çikolata, kuruyemiş, kahve, çiğ süt yer alabilmektedir.

Dopamin ile İlişkili Hastalıklar

Dopamin eksikliği ve fazlalığı ile birlikte birçok sağlık problemi ortaya çıkabilir.

Huntington hastalığı, Parkinson, dikkat eksikliği ve hiperaktivite (DEHB), huzursuz bacak sendromu, Obsesif- Kompülsif Bozukluk, (OKB), Bipolar, şizorfreni gibi bozukluklar görülebilir.

Vücuttaki dopamin seviyesindeki değişiklik ve dengesizlikler bu hastalıkların ortaya çıkmasına neden olarak beyin fonksiyonlarını etkileyebilmektedir.

HALİL KÖKEN

Özel Eğitim Uzmanı

Dip TES No:31004